Ներքին գործերի նախարար Արփինե Սարգսյանը նոյեմբերի 15-ին աշխատանքային հանդիպում է ունեցել Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության ներկայացուցիչների հետ։ Արփինե Սարգսյանը կարևորել է նախարարության և գործակալության համատեղ աշխատանքը և ընդհանուր նպատակներին միտված քայլերի արդյունավետությունը՝ ընդգծելով, որ արդյունքում հնարավոր է եղել բալանսավորված ձևով սինքրոնիզացնել բոլոր մոտեցումներն ու գտնել ճիշտ լուծումներ։ Արձանագրելով թվայնացման գործընթացում իրականացվող բարեփոխումների դրական դինամիկան՝ նախարարը նշել է, որ քաղաքացիներից ստացվող արձագանքները վկայում են հաշվառման-քննական ստորաբաժանումներում նորարարական լուծումների արդյունավետության մասին։ Նախարար Սարգսյանը հատկապես կարևորել է բիոմետրիկ համակարգի ներդրման գործընթացը և վստահություն հայտնել, որ նախատեսված ժամկետներում այն կյանքի կկոչվի՝ դառնալով իրականացված կարևորագույն բարեփոխումներից մեկը։ ՆԳ նախարարը շնորհակալություն է հայտնել գործակալության տնօրեն Ներսես Երիցյանին և թիմին՝ նախարարության հետ սերտ համագործակցության համար։ Նախարարի խոսքով՝ թվայնացումը ոչ թե հաստիքների կրճատման, այլ հանրային ծառայությունների մատչելիության, հասանելիության ու մատուցման նոր որակի մասին է։ Քննարկվել են նաև թվայնացման ոլորտին առնչվող մի շարք հարցեր, հասցեագրվել ու սահմանվել են ներդրվող ծրագրային ուղղություններն ու հստակեցվել իրականացման ժամկետները։ Ավարտին ՆԳ նախարար Արփինե Սարգսյանը բարձր գնահատելով համագործակցությունը՝ պարգևատրել է Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության ներկայացուցիչներին։

Ամիսներ տևած ինտենսիվ ուսուցման, վարժանքների և դժվարին մրցակցության արդյունքում կայացավ Ուսանողական ազգային կիբեռվարժանքը․ պաշտոնապես ձևավորվեց Հայաստանի առաջին ուսանողական ազգային կիբեռթիմը։ Միացե՛ք մեզ՝ շնորհավորելու երեք լավագույն թիմերին, ովքեր իրենց ձեռք բերած գիտելիքներով, ջանասեր աշխատանքով և նվիրվածությամբ վաստակեցին այս բացառիկ հնարավորությունը՝ ներկայացնելու Հայաստանը միջազգային ուսանողական կիբեռմրցաշարերում։ 1-ին հորիզոնական — Team DedSec Հովհաննես Ավագյան (Թիմի ղեկավար) – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան Մաքսիմ Պետրոսյան – Հայաստանի ամերիկյան համալսարան Ադելինա Զախարյան – Երևանի պետական համալսարան Արտյոմ Յակովլև – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան Ժոզեֆ Հարությունյան – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան 2-րդ հորիզոնական — Team ByteForce Սերժ Սարգսյան (Թիմի ղեկավար) – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան Սանդրո Հակոբյան – Երևանի պետական համալսարան Էրիկ Գրիգորյան – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան Հասմիկ Քիլիմջյան – Հայաստանի ամերիկյան համալսարան Դավիթ Օհանյան – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան 3-րդ հորիզոնական — Team DefTheme Միլենա Եսայան (Թիմի ղեկավար) – Հայ-ռուսական համալսարան Զորայր Սիրոյան – Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան Ալեն Մանգասարյան – PicsArt Academy Դավիթ Մաթիաշվիլի – PicsArt Academy Ստեփան Խաչատրյան – Մենեջմենթի համալսարան Շնորհավորում ենք բոլոր մասնակիցներին․ սա նոր ճանապարհի խոստումնալից սկիզբն է։

Ուսանողական ազգային կիբեռվարժանքն իր բնույթով բացառիկ նախաձեռնություն է՝ կոչված ուսանողների կիբեռկարողությունների կատարելագործմանն ու երկրի կիբեռդիմակայունության ամրապնդմանը: Նախորդող 5 ամիսների ընթացքում Հայաստանի առաջատար համալսարանների, կրթական հաստատությունների ավելի քան 200 ուսանողներ պայքարում էին Հայաստանի ուսանողական ազգային կիբեռթիմը ձևավորելու համար:Ամիսներ տևած այս մրցակցային և ինտենսիվ ճանապարհը 60 լավագույն ուսանողներին հասցրեց կիբեռվարժանքի եզրափակիչ փուլ: Տաս ժամ տևած դժվարին պայքարի արդյունքում հաղթող ճանաչվեցին 15 ուժեղագույն մասնակիցները։ Վերջիններս կձևավորեն Հայաստանի ուսանողական ազգային կիբեռթիմը՝ մասնակցելու եվրոպական կիբեռմրցաշարին:Նախաձեռնությունը ՀՏՀԳ առաքելության կարևորագույն մասն է՝ ուղղված Հայաստանի անվտանգ թվային ապագայի կառուցմանը, որը հնարավոր կլինի իրագործել՝ երիտասարդներին տրամադրելով անհրաժեշտ գիտելիքներ ու փորձ։ Այն կանցկացվի ամեն տարի՝ կերտելով եռանդուն և անվախ կիբեռառպաշտպանների համայնք։ Ուսանողական ազգային կիբեռվարժանքն իրականացվում է Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության և ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության համատեղ նախաձեռնությամբ։

Հանրակրթական դպրոցներում մեկնարկել է ազգային կիբեռանվտանգության իրազեկման արշավը, որի նպատակն է բարձրացնել կիբեռանվտանգության իրազեկվածությունը 6-9-րդ դասարանների աշակերտների, ուսուցիչների և ծնողների շրջանում։ Ծրագրի մեկնարկը տրվեց հոկտեմբերի 31-ին ՔՈԱՖ Սմարթ կենտրոնում, որին մասնակցում էին շուրջ 300 աշակերտներ, ուսուցիչներ և ծնողներ Լոռվա մարզի համայնքային դպրոցներից։ Արշավն իրականացնում է ՀՀ Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության հետ համատեղ։  Արշավի շրջանակում նախատեսվում է ունենալ 20-ից ավելի մարզային հանդիպումներ, որոնց մի մասը հանրակրթական դպրոցներում, իսկ մի մասը՝ ՔՈԱՖ, ԹՈՒՄՈ, Ֆաբ Լաբ կրթական հաստատություններում։ Յուրաքանչյուր հանդիպմանը կներգրավվի մոտ 300 մասնակից՝ ընդհանուր թիրախավորելով 6000-ից ավելի մասնակցի: ԲՏԱ նախարար Մխիթար Հայրապետյանը հանդես է եկել բանախոսությամբ՝ անդրադառնալով կիբեռանվտանգության, տվյալների պաշտպանության, արհեստական բանականության կիրառությունների, դիպֆեյք տեխնոլոգիաների և ապատեղեկատվության թեմաներին։ Նախարարը նշել է, որ կիբեռանվտանգությունը համատեղ պատասխանատվություն է՝ աշակերտների, ծնողների, ուսուցիչների, մասնագետների և Կառավարության միջև։ «Արշավը միտված է ձևավորելու կիբեռանվտանգության մշակույթ թե՛ դպրոցականների, թե՛ մեծահասակների շրջանում։ Մեր նպատակն է կիբեռանվտանգությունը դարձնել ոչ միայն տեխնիկական գիտելիքի, այլև մտածողության, պատասխանատու վարքագծի և քննադատական ընկալման ձև։ Այս նախաձեռնությունը կօգնի մեր քաղաքացիներին դառնալ ավելի տեղեկացված, քննադատական և պատասխանատու առցանց միջավայրում՝ դարձնելով նրանց առավել գրագետ թվային աշխարհում»,– ասել է նա։ Ծրագիրը համադրում է ինտերակտիվ ուսուցումը և իրական օրինակները՝ կիբեռանվտանգությունը դարձնելով հասանելի, հետաքրքիր և անմիջապես կիրառելի աշակերտների համար։ Մասնակիցներին ներկայացվելու է կիբեռանվտանգության կարևորությունը համաշխարհային և հայաստանյան համատեքստում, իսկ յուրաքանչյուր հանդիպում ամփոփվելու է քննարկումներով՝ նվիրված արհեստական բանականության դերին, դիպֆեյքերի և ապատեղեկատվության վտանգներին։ Իրազեկման արշավի շրջանակում կներկայացվեն ԲՏԱ նախարարի և AM-CERT (Ազգային կիբեռ միջադեպերի արձագանքման) թիմի փորձագետների կողմից մշակված տեղեկատվական նյութեր, ելույթներ, ինչպես նաև  կանցկացվեն ինտերակտիվ քննարկումեր, գլուխկոտրուկներ և խաղեր:

Հայաստանում անցկացվում է Հեռահաղորդակցության միջազգային միության (ITU) կիբեռզորավարժությունը՝ միավորելով պետական գերատեսչությունների ներկայացուցիչներին, մասնավոր հատվածի ընկերություններին, տեղական և միջազգային գործընկերներին՝ համատեղ ուժերով զարգացնելու կիբեռ կարողությունները։ Միջոցառմանը բացման խոսքով հանդես եկավ ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանը: «Կիբեռանվտանգության ոլորտում արդյունավետ քաղաքականությունների ներդրումը օրեցօր ավելի կարևոր է՝ հաշվի առնելով գլոբալ մակարդակով զարգացող և ընդլայնվող կիբեռսպառնալիքները։ Սա պահանջում է հստակ և նպատակային քայլեր, որոնք Կառավարությունը ձեռնարկում է՝ համագործակցելով մասնավոր հատվածի, ոլորտային մասնագետների և միջազգային գործընկերների հետ»,- նշեց նախարարը։ Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության տնօրեն Ներսես Երիցյանն ընդգծեց, որ հարթակի նպատակն է անվտանգության քաղաքականությունը վերածել գործառնական համակարգերի, ստանդարտների և կարողությունների, որոնց շնորհիվ Հայաստանը դառնում է առավել անվտանգ, իսկ թվային կառավարումը՝ ավելի ուժեղ։  Նա նշեց, որ նման վարժանքները նպաստում են համակարգված համագործակցության խորացմանը, փորձի փոխանակմանը և արագ արձագանքման կարողությունների զարգացմանը։ Միջոցառումը նաև նպաստում է պետական-մասնավոր գործընկերային էկոհամակարգի կայացմանը։ ITU կիբեռվարժանքը դարձել է միջազգային համագործակցության հարթակ, որն օգնում է բարելավել Հայաստանի կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքների մասնագետների կարողությունները, սերմանել պաշտպանության համընդհանուր մշակույթ, որտեղ յուրաքանչյուր կառույց և ընկերություն մասնակցում է ազգային դիմակայունության ամրապնդմանը։  Դիմակայունությունը կառուցվում է համագործակցության միջոցով։ Աշխատելով միասին մենք կառուցում ենք ոչ միայն ապահով համակարգեր, այլև հուսալի ապագա մեր քաղաքացիների և բիզնեսի համար։

Հոկտեմբերին Իսպանիայում տեղի ունեցավ Բաց կառավարման գործընկերության գագաթնաժողովը՝ միավորելով կառավարությունների, քաղաքացիական հասարակության և միջազգային կազմակերպությունների ավելի քան 2000 բարձրաստիճան ներկայացուցիչներին՝ կիսելու բաց կառավարման սկզբունքների կիրառման փորձը և առաջընթացը։Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության տնօրեն Ներսես Երիցյանը գագաթնաժողովի շրջանակներում մասնակցեց պանելային քննարկման։Ընդգծվեց թվայնացման և արհեստական բանականության փոխկապակցվածությունը, նշելով, որ արհեստական ​​բանականությունն օժանդակում է առավել խելացի թվային ծառայությունների ստեղծմանը՝ միաժամանակ պահանջելով անվտանգային, պատասխանատու և ներառական գործիքակազմերի համատարած կիրառում:Ն․ Երիցյանն իր խոսքում անդրադարձ կատարեց ԱԲ զարգացմանը զուգահեռ ի հայտ եկող ռիսկերին՝ կարևորելով դրանց ճիշտ կառավարման և համարժեք մեխանիզմների կիրառման անհրաժեշտությունը։Հայաստանի փորձը՝ որպես փոքր և ճկուն պետություն, դարձավ օրինակ, թե ինչպես կարող են անընդմեջ իրականացվող փորձերը և արագ մասշտաբավորումը հանգեցնել արագ թվային վերափոխման։

Ուզբեկստանի Սամարղանդ քաղաքում անցկացված «Հանրային ծառայության» ֆորումում (UNPSF) Հայաստանի Հանրապետությանը շնորհվեց հավաստագիր՝ 2022-2024 թվականների ընթացքում՝ թվային փոխակերպման և քաղաքացիակենտրոն ծառայությունների մատուցման գործում գրանցած իր առաջընթացի համար։ ՄԱԿ-ի Տնտեսական և սոցիալական հարցերի վարչության կողմից կազմակերպված այս ֆորումը միավորել էր ավելի քան 100 երկրի ներկայացուցիչների՝ հանրային ծառայությունների ոլորտում նորարարությունների, ծառայությունների նախագծման և թվային փոխակերպման լավագույն փորձի փոխանակման նպատակով։ Հայաստանը ներկայացրին Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության ՄՌ ղեկավար Սոնա Ղուկասյանը և Թվային փոխակերպման նախագծերի պատասխանատու Արուսյակ Մարտիրոսյանը։ Արուսյակ Մարտիրոսյանը ելույթ ունեցավ «Թվային կառավարում ներառական ծառայությունների մատուցման նպատակով» թեմայով՝ ընդգծելով Հայաստանի կողմից կիրառվող «կյանքի իրադարձությունների» վրա հիմնված մոտեցումը, որը պարզեցնում է քաղաքացիների և մասնավոր հատվածի փոխհարաբերությունները պետական գերատեսչությունների հետ գործընթացի կարևորագույն փուլերում միաժամանակ մի քանի ծառայությունների ինտեգրման միջոցով։ Ընգծվեց նաև միասնական թվային էկոհամակարգերի ձևավորման կարևորությունը, որոնք ծառայությունները դարձնում են քաղաքացիակենտրոն: Այն արժանացավ միջազգային լայն արձագանքի՝ հանդես գալով որպես չափելի օրինակ՝ ՄԱԿ-ի 2030թ․-ի Կայուն զարգացման օրակարգին համահունչ։

ՀՀ կառավարության օգոստոսի 14-ի նիստում հաստատվել է բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարության կողմից ներկայացված «Կիբեռանվտանգության մասին», «Հանրային տեղեկությունների մասին»,  «Տեղեկատվական համակարգերի կարգավորման մարմնի  մասին» օրենքների նախագծերի փաթեթը, որը մշակվել է Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության հետ համատեղ: Ներկայացնելով նախագծերի փաթեթը՝ ԲՏԱ նախարար Մխիթար Հայրապետյանն ընդգծել է, որ այն նպատակ ունի ստեղծել միասնական և համակարգված մոտեցում կիբեռմիջադեպերի կանխարգելման, արձագանքման և հետևանքների վերացման համար՝ հիմնվելով պետություն-մասնավոր հատվածի սերտ համագործակցության վրա: Փաթեթով կարգավորվում են նաև միասնական թվայնացված միջավայրի ստեղծման և բաց տվյալների քաղաքականության ներդրմանն առնչվող հարցերը:  Նշվել է, որ փաթեթը անցել է երկարատև և բարդ քննարկումների փուլ, որոնցում ներգրավված են եղել քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ, ոլորտային միություններ, անկախ փորձագետներ, միջազգային գործընկերներ և շահագրգիռ պետական գերատեսչություններ։ Նախարար Հայրապետյանը, անդրադառնալով նախագծերի փաթեթում ներկայացված օրենքներին, մանրամասնել է յուրաքանչյուրի կարգավորման առարկան, նպատակն ու կարևորությունը։«Կիբեռանվտանգության մասին» օրենքով սահմանվում են կենսական նշանակություն ունեցող ոլորտներն ու կրիտիկական ենթակառուցվածքները՝ ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հատվածում։ Սահմանվում են չափանիշներ՝ հիմնված ռիսկերի և ազդեցության գնահատման վրա, ինչպես նաև որոշակի ստանդարտներ, որոնք պարտադիր են պետական կառույցների, հանրային ոլորտի և քաղաքացիական ենթակառուցվածքներ շահագործող մասնավոր ընկերությունների համար»,- նշել է նախարարն՝ ընդգծելով, որ դա չի նշանակում հրաժարվել ազգային ստանդարտների մշակման և ներդրման գաղափարից։ Իր ելույթում նախարարը ներկայացրել է, որ ստեղծվելու է Տեղեկատվական համակարգերի կարգավորման մարմին, որը գործելու է ինքնավար մարմնի կարգավիճակով, իսկ անդամներն ընտրվելու են ՀՀ ազգային ժողովի կողմից։ Անդրադառնալով «Հանրային տեղեկությունների մասին» օրենքին՝ նախարարը նշել է, որ դրանով ուրվագծվում է պետական թվային ճարտարապետությունը և ներդրվում է տվյալների կառավարման նոր քաղաքականություն: Նախագծերի վերաբերյալ լրացուցիչ պարզաբանումներ է ներկայացրել նաև Հայաստանի տեղեկատվական համակարգերի գործակալության տնօրեն Ներսես Երիցյանը։ Ամփոփելով իր ելույթը՝  Մխիթար Հայրապետյանը կարևորել է հասարակության կիբեռգրագիտության բարձրացմանն ուղղված ծրագրերի իրականացումը։  Ավելին՝ տեսանյութում